قدس آنلاین-گروه استان ها: رود کارون پرآب‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه ایران است. این رود با طول ۹۵۰ کیلومتر طولانی‌ترین رودی‌ست که در داخل ایران قرار دارد.

در حاشیه این رود تمدن‌های بزرگی از ایران کهن شکل گرفته‌است. سرچشمه شاخه‌های اصلی کارون (ارمند و بازفت)، زردکوه بختیاری در استان چهار محال و بختیاری است ولی شاخه‌های فرعی آن از کوه‌های مختلف سرچشمه می‌گیرند مانند خرسان از دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد و دز از ارتفاعات لرستان. این رود، پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود.

پتانسیل های منحصر به فرد کارون

رودخانه کارون تنها رودخانه قابل کشتیرانی در ایران است و در عین حال تنها رودخانه ایرانی است که به آب های بین المللی و اقیانوس های جهان ارتباط دارد یعنی از یک طرف در خرمشهر از طرق مصب خود به اروند رود که رودخانه های دجله و فرات از کشور عراق نیز به آن می ریزند وصل می شود و از طرف دیگر خود یعنی رودخانه بهمنشیر به خلیج فارس مربوط و از آن طریق به اقیانوس هند مرتبط می شود.

به این ترتیب ایران می تواند از طریق اروندرود و کارون کالاهای تجارتی را از طریق کشتی و به وسیله حمل ونقل دریایی که ارزان ترین وسیله حمل ونقل کالاست تا شهرستان اهواز و حتی شهرستان شوشتر برساند و در عین حال کالاهای ایرانی را برای صادرات از این شهرستان ها تا بنادر بین المللی خرمشهر، آبادان و بندر امام منتقل کند.

مرگ تدریجی

افزایش جمعیت شهرنشینی و پیشرفت های صنعتی و تکنولوژی نه تنها باعث افزایش میزان مصرف آب شهری شده بلکه میزان آلودگی محیط زیست را نیز افزایش داده است. به ویژه با گذشت زمان و افزایش کاربرد مواد شیمیایی مختلف از قبیل پاک کننده ها، حشره کش ها، علف کش ها، کودهای مختلف شیمیایی و غیره و تخلیه فاضلاب کارخانه ها و اختلاط آن با آب آبیاری مساله آلودگی آب را پیچیده تر ساخته است. شهر اهواز از معدود شهرهای ایران است که از وجود جریان مهم رودخانه ای در تمام طول سال برخوردار است.

رود کارون در جهت شمال- جنوب در داخل شهر در جریان است و طبیعتاً نیازهای آبی شهر اعم از مصارف شرب، صنعت و آبیاری پوشش گیاهی و فضای سبز شهر ازاین منبع تامین می شود. مسائل طبیعی، بهداشتی، رفاهی و اجتماعی مرتبط با عبور این آبراهه مهم از داخل شهر اهواز از مقوله های قابل توجهی است که در هر مورد به طور جداگانه باید مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

تهدید سلامت شهروندان

از آنجاکه این رودخانه یکی از اصلی‌ترین منابع آب شرب استان خوزستان است، آلوده بودن آن؛ سلامت مردم این استان را با خطر مواجه می‌سازد. صغری رستمی، کارشناس محیط زیست و دبیر شورای پژوهشی اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان پیش از این اعلام کرد: ۷۰ درصد آب شرب مصرفی استان خوزستان از رودخانه آلوده کارون تأمین می‌شود که درصورت ایجاد اختلال در سیستم تصفیه و پائین آمدن میزان کلر، این آلودگی مستقیمأ به مردم منتقل می‌شود.

رستمی درباره منابع آلوده‌کننده آب رودخانه کارون توضیح داد: آلودگی آب رودخانه کارون ناشی از سه منبع شهری، صنعتی و کشاورزی است. فاضلاب این منابع به رودخانه کارون تخلیه می‌شود و آن را به شدت آلوده می‌کند. به‌طوریکه در برخی نقاط رودخانه توصیه شده است که حتی برای شنا نیز از آن استفاده نشود چراکه ممکن است ایجاد آلودگی و بیماری کند.

کارشناس بخش محیط زیست انسانی استان خوزستان درخصوص آلودگی ناشی از فاضلابهای شهری گفت: بخش عمده فاضلابهای شهری اهواز و شهرهای حاشیه رودخانه کارون به این رودخانه سرازیر می‌شوند که مهمترین عامل آلودگی آب این رودخانه است. این فاضلابها انواع میکروبهای بیماری‌زا و عناصر سمی را به داخل رودخانه وارد می‌کند.

وی عنوان کرد: متاسفانه برخی واحدهای قدیمی هنوز به دلیل مشکلات اعتباری و قدیمی بودن فرایند، فاضلاب خود را مستقیمأ به رودخانه وارد می‌کنند

مرگ اکوسیستم کارون

الحاق رودخانه‌های شور واقع در این محدوده به همراه فاضلاب صنایع و زه‌آبهای کشاورزی و حوضچه‌های پرورش ماهی که بدون هیچگونه تصفیه‌ای حتی تصفیه مقدماتی مستقیما وارد رودخانه می‌شوند، وضعیت نامطلوبی را از نظر آلودگی کیفی آب رودخانه به وجود آورده است به طوری که افت کیفیت آب رودخانه کارون در ماههای کم آب تابستان در سالهای اخیر نگرانی‌هائی را از نظر تخریب کیفی این منبع حیاتی ایجاد نموده است.

دبیر انجمن کارشناسان محیط زیست خوزستان براین باور است رهاسازی بی رویه پساب های صنعتی، شهری و کشاورزی در رودخانه کارون موجب آلودگی بیش از حد این رودخانه و مرگ تدریجی اکوسیستم آن شده است.

پیمان عطایی می گوید:  متاسفانه رودخانه کارون مکانی برای رهاسازی بی رویه پساب های صنعتی، شهری و کشاورزی شده است و بیش از۴۰ درصد فاضلاب شهری اهواز و فاضلاب های صنعتی و کشاورزی در بالا دست رودخانه به صورت مستقیم به آن وارد می شود. همچنین به دلیل کاهش دبی رودخانه و بازگشت آب از سوی دریا، شوری آب کارون افزایش یافته و معضل آلودگی آب رودخانه را تشدید کرده است. متاسفانه اکوسیستم گیاهی و جانوری رودخانه کارون به دلیل آلودگی بیش از حد این رودخانه در حال نابودی است و برخی گونه های جانوری مانند گربه ماهی که در گذشته به میزان فراوان در این رودخانه وجود داشته در حال انقراض هستند.

گربه ماهی گونه ای بسیار مقاوم است ولی متاسفانه آلودگی کارون به حدی افزایش یافته است که شاهد مرگ و میر این گونه جانوری هستیم. همچنین در گذشته در حاشیه رودخانه گونه های گیاهی فراوانی وجود داشت و شاهد تنوع گیاهی بی نظیری در این منطقه بودیم، ولی آلودگی رودخانه روی اکوسیستم گیاهی نیز تاثیر سو داشته است و بسیاری از گیاهان ازبین رفته اند. به دلیل آلودگی رودخانه، بسیاری از پرندگانی که در گذشته به حاشیه این رودخانه مهاجرت می کردند، یا از بین می روند و یا دیگر به حاشیه رودخانه کارون نمی آیند.

خوزستان خواستار توجه دولتمردان

بر همین اساس بسیاری از فعالان زیست محیطی خواستار جلوگیری از ورود فاضلاب به رودخانه کارون و احیای مجدد آن آن بوده و اذعان می کنند:  زیباسازی اطراف رودخانه کارون و ایجاد محل گردشگری نمونه در منطقه و باالطبع پاکسازی داخل و سواحل رودخانه از زباله ها و فاضلابها و مواد صنعتی جهت زیبایی آن بسیار ضروری است.

در این راستا بسیاری از خوزستانی ها خواستار رونق توریسم و گردشگری و تبلیغ از فرهنگ و تمدن چندین هزار ساله خوزستان بوده و بر این باورند که توجه به کارون می تواند باری دیگر شادابی و رونق توریسم و گردشگری را به این استان بازگرداند.